Raadsleden die na hun verkiezing meteen de beuk erin gooien! Mooi, maar is het effectief? Worden de wijken beter en de buurten leefbaarder? Zijn de bewoners ermee gediend? Of leidt een overdaad aan enthousiasme tot onbegrip, irritatie en conflict binnen raad en college en bovenal bij inwoners?
De start van een nieuwe gemeenteraad verloopt niet altijd soepel en niet alle nieuwe volksvertegenwoordigers hebben politieke sensitiviteit als vanzelfsprekend in hun genen zitten. Toch zijn goede voelsprieten en inzicht in de politieke omgeving nodig om met elkaar de stad of het dorp vooruit te helpen. Raadsleden moeten oog hebben voor het spel, de spelers en de krachtsverhoudingen. Daarnaast hebben ze de vaardigheden nodig om daar iets mee te doen.
Het spel
Het spel is voor een belangrijk deel vrij snel te leren. Er zijn cursussen, er bestaan verschillende boekjes over en ook op de website van de Vereniging voor Raadsleden staat veel informatie. Zo kunnen aspirant-raadsleden kennisnemen van de spelregels. Wat is een motie? Hoe stel ik een schriftelijke vraag? Welke bevoegdheden heeft de wethouder?
Voor een deel ook vergt het een analyse van de lokale situatie. Wat zijn de mores binnen de gemeente? Wat is de werkwijze binnen mijn partij? Welke afspraken gelden binnen de coalitie of de oppositie? Welke huisregels zijn in het presidium afgesproken? Kennis van de spelregels en het speelveld zijn een eerste vereiste om beslagen ten ijs te kunnen komen.
De spelers
Naast het spel, is kennis nodig van spelers. Wie zijn het en wat willen ze? Dit geldt in de eerste plaats ten aanzien van de gemeenteraad zelf. Wie zijn de collega’s, wat is hun achtergrond en wat hun achterban? Wie zich alleen richt op zijn eigen (partij)belang en geen oog heeft voor het belang van anderen, bereikt weinig in de politiek. Vroeg of laat zul je afspraken met elkaar moeten maken. Wie de anderen kent en weet wat hen beweegt, zal makkelijker een win-win oplossing kunnen bedenken dan degene die alleen maar zijn eigen standpunt roeptoetert.
Het politieke speelveld is overigens groter dan de raadszaal. Het is eveneens van groot nut om te weten wie verder de cruciale spelers in de gemeente zijn. De media, de woningcorporatie, de bewonersvereniging, die ene banketbakker. Indirect zijn zij ook spelers die invloed hebben. Wie ze kent, spreekt en ernaar luistert, zal er binnen de raadszaal zijn voordeel mee kunnen doen.
De macht
Behalve de spelers te kennen en te weten wat ze willen, is het essentieel om te weten wat ze kunnen. Waar ligt de macht? Gelijk hebben is niet hetzelfde als gelijk krijgen. Bij mijn eigen eerste optreden in de gemeenteraad trok ik fel van leer tegen enkele andere raadsleden. In het debat leek ik ze aardig de baas, maar toen ik hun steun nodig had voor mijn plan en de koppen geteld moesten worden, bleken het er te weinig. Mijn voorstel was van de baan.
In de meeste raden is voor aanvang van het debat vaak al duidelijk hoe de stemming zal uitvallen. Voor nieuwe raadsleden is dat vaak een (teleurstellende) eyeopener. Om effectief te kunnen zijn moet een raadslid inschatten hoe de verhoudingen liggen. Welke meerderheden zijn mogelijk binnen de raad. Maar, ook hier moet verder gekeken worden dan de eigen gemeenteraad. Welke macht heeft de wethouder, welke invloed hebben sommige ambtenaren en welke troef heeft de pers in handen?
Aan de slag
Met een goede voorbereiding komt de lokale volksvertegenwoordiger al een heel eind. Toch is het op een gegeven moment gedaan met het inlezen en voorbereiden. De raadsvergadering begint. De eerste vier agendapunten zijn geweest en dan komt de portefeuille van de nieuwe gekozene aan bod: de maidenspeech en het debat dat volgt. Nu komt het aan op aanvullende vaardigheden. Taalgebruik, toonzetting, luisterend vermogen, maar ook creativiteit en overtuigingskracht. Veel van deze elementen kunnen geoefend worden, bijvoorbeeld in trainingen van politieke partijen. Bovenal vergt het politieke sensitiviteit. Het voortdurend snel “lezen” van de situatie, de anderen inschatten en op basis daarvan zelf op gepaste wijze reageren.
De coach
Stel je bent de coach bij dit spel… Het afgelopen jaar heb ik me die positie voorgesteld en me afgevraagd wat politieke sensitiviteit is en hoe je het kan verbeteren, zowel binnen als buiten de politiek. Ik sprak daartoe met raadsleden, wethouders, topambtenaren en een burgemeester. Mijn bevindingen en analyses heb ik opgeschreven in een boek. Geen boek over de spelregels, maar vooral een boek over het spel, de spelers en het spelen: politiek aan de slag. Hopelijk kunnen de nieuwe raadsleden daar hun voordeel mee doen en zien we in menige raadszaal straks een soepel samenspel.
Het boek Politiek sensitief aan de slag, wordt uitgegeven door BoomUitgevers en is vanaf 15 maart verkrijgbaar. Voor meer info: https://www.businezz.nl/aff/kennisaanbod/?tt=30130_12_417680_Linkedin&r=%2Fzoeken%2F100-10495_Politiek-sensitief-aan-de-slag